สาวโรงงาน นักสหภาพแรงงาน และสังคมที่ใฝ่ฝัน

“พี่เป็นคนลพบุรี เกิดในครอบครัวใหญ่ มีพี่น้อง 10 คน พี่เป็นคนที่ 8 พ่อแม่ทำไร่ ปลูกข้าวโพด ข้าวฟ่าง ชีวิตพออยู่พอกิน แต่หนี้เยอะ เพราะเกษตรกรสมัยก่อนต้องพึ่งพาฟ้าฝน เงินทุนหมุนเวียนก็ไม่มี ต้องกู้มาลงทุน เวลาจะปลูกอะไรก็ปลูกเหมือนๆ กันหมด เพราะถ้าปลูกต่างออกไปก็ไม่รู้ว่าจะมีคนมารับซื้อไหม ฉะนั้นตอนผลผลิตออกก็จะถูกกดราคา พอขายแล้วไม่ขาดทุนก็คืนทุน พอจะทำไร่ใหม่ก็ต้องไปกู้ใหม่ วนไปแบบนี้ ไม่มีทางหลุดพ้นจากหนี้สินได้เลย แม่ก็อยากหมดหนี้เลยตัดสินใจขายที่ที่ทำไร่เพื่อกลับไปอยู่ที่ดินบ้านเกิดซึ่งอยู่อีกอำเภอ แต่ก็โดนโกง จนต้องไปขายที่ดินยายเพื่อหลุดหนี้
.
ตอนนั้นเราอายุ 17 เรียนจบมัธยม 3 แล้ว ตัดสินใจไม่เรียนต่อเพื่อให้พี่น้องมีโอกาสได้เรียน ใจเราผูกพันกับบ้านไร่ พอพอแม่ขายที่ ต้องย้ายก็ไม่โอเค เพราะไม่คุ้นแถวนั้นเลย พี่เลยตัดสินใจออกจากบ้านไปอยู่กับพี่สาวที่ทำงานโรงงานทอผ้าที่รังสิต แม่ก็ไม่เห็นด้วยนะ เพราะเขาเป็นคนหัวโบราณ ไม่อยากให้ลูกสาวที่อายุน้อยกว่า 20 ไปอยู่ข้างนอก กลัวเราไปทำตัวเหลวแหลก กลัวทำชื่อเสียงเสียหาย
.
แต่ชีวิตโรงงานก็ไม่ง่ายนะ เด็กๆ เราไม่เคยถูกข่มเหงรังแก อยู่บ้านใครๆ ก็เกรงแม่ เกรงพี่ชายเพราะเขาเป็นนักเลง พอมาอยู่สังคมโรงงาน เราต้องมาเจอยามที่พกปืน เสียงดัง และกร่างมาก เราปั่นจักรยานจอดไว้ ขากลับก็หารถตัวเองไม่เจอ เพราะโรงงานคนเยอะ รถจอดกันเป็นพันคัน พอเราแยกไปจอดตรงอื่น ยามก็จับจักรยานทุ่มไปที่จักรยานคันอื่นจอดอยู่ จักรยานก็ล้มทับกันเป็นโดมิโน่ จะดึงออกก็ยาก บางทีรถก็เสีย เรียกร้องจากใครก็ไม่ได้ เพราะเขาเสียงดังและมีปืน
.
เวลาทำงานก็โดนหัวหน้างานด่าว่าทำงานช้า ทั้งๆ ที่ทำช้าเพราะทำละเอียด ไม่ค่อยต้องซ่อม พอเขาไม่พอใจก็มายืนด่าเหมือนวัวเหมือนควายให้เราอาย แต่ละวันต้องทำงานอย่างน้อยวันละ 12 ชั่วโมง ออกจากบ้านตั้งแต่พระอาทิตย์ยังไม่ขึ้น กลับบ้านก็มืด เรียกได้ว่าไม่เห็นเดือนเห็นตะวัน ระหว่างทำงานก็ง่วงมากๆ อยากนอนก็นอนไม่ได้ แต่คนงานชาย ช่าง ซุปเปอไวเซอร์ก็ชอบนอนโชว์ แต่เราต้องทนง่วงทำงานต่อ
.
โรงงานก็เป็นโกดังมืดๆ ไม่มีหน้าต่าง เวลาไฟดับทีเรามองคนข้างหน้ายังไม่เห็นเลย ถ้าคนงานเป็นลม พวกเราก็ต้องช่วยกันหามไปห้องพยาบาลเอง มันน่ากลัวมาก คิดบ่อยๆ ว่า ถ้าเกิดไฟไหม้เราจะรอดจากที่นี่ได้ไง หรือรถรับส่งสองแถวที่รับส่งพนักงานเนี่ยก็มีไม่พอ มีคนต้องโหนยืนตรงท้ายรถ บางทีบันไดก็หักระหว่างวิ่ง เราก็เห็นเพื่อนกลิ้งตกรถลงไปกับตา
.
สัญญาจ้างก็เป็นสัญญาชั่วคราวเดือนต่อเดือน พอพนักงานเต็มเขาก็โอนย้ายเราไปอีกโรงงานหนึ่ง มันเหมือนเราไม่ใช่คนนะ เขาอยากจะจับเราย้ายไปอยู่ตรงไหนก็ได้ แล้วมารู้ทีหลังว่าโดนโกงค่าล่วงเวลามาตลอด ตามกฎหมายต้องจ่ายชั่วโมงละ 15 บาท แต่เขาจ่ายชั่วโมงละ 5 บาท บางทีไปทำโอทีวันอาทิตย์ ก็จ่ายเป็นลูกอม 3 เม็ดแบบนี้ หรือถ้าวันไหนเขาอยากอยากบังคับให้เราทำโอที พอถึงเวลาเลิกงานก็ล็อคประตูโรงงาน ผู้จัดการกับยามขึ้นปืนลูกซองขู่ตรงป้อมหน้าโรงงาน คนงานก็กลัว จำใจต้องทำงานต่อ แถมผู้จัดการก็หื่นมาก ชอบลวนลามคนหญิงในโรงงาน เราไม่โอเคเลย
.
เราเลยเกิดคำถามตลอดว่าทำไมเราทุกคนต้องทนกับอะไรแบบนี้ด้วยวะ ชีวิตคนงานมันเป็นแบบนี้เหรอ? เมื่อก่อนเราเห็นพี่สาวเวลากลับบ้านมาสวยเชียว มีเงินใช้ เลยฝันว่าอยากอยู่กรุงเทพบ้าง โดยที่ไม่รู้เลยว่าชีวิตจริงมันต้องเจออะไรแบบนี้
.
ตอนนั้นพี่ไม่รู้จักคำว่าสิทธิหรือสหภาพแรงงานเลย เป็นคนงานเย็บผ้าที่ทำงานตามได้รับมอบหมาย แต่วันหนึ่งพี่ในโรงงานก็ส่งจดหมายน้อยมาให้ ซึ่งมาจากญาติเขาที่เป็นสหภาพแรงงานในโรงงานเครือเดียวกัน ชวนกันว่าเย็นวันนี้หลังเลิกงานให้ไปเจอคนจากสหภาพแรงงานอีกโรงงาน แล้วห้ามบอกหัวหน้างานรู้เด็ดขาด ต้องอาศัยชุดที่มันคล้ายกันเพื่อแอบเข้าไป พี่ก็ไม่รู้หรอกว่าสหภาพคืออะไร แต่สนใจคำว่าแอบๆ เข้าไป เห้ย น่าสนุกอ่ะ ก็เลยตอบตกลงว่าไป พอเดินเข้าไปโดยยามจับไม่ได้ รู้สึกโคตรชนะเลย (หัวเราะ)
.
พอไปถึงเลยได้รู้ว่าสหภาพแรงงานคือตัวแทนคนงานที่เรียกร้องเพื่อผลประโยชน์ของแรงงาน แล้วก็รู้ว่าถ้าถูกจับได้อาจต้องตกงาน คนงานที่ไปด้วยกันก็กลัว พอนัดอีกรอบเลยมีคนไปแค่ 5 คน ซึ่งน้อยเกินไปที่จะตั้งสหภาพแรงงาน พี่อีกคนที่เป็นตัวหลักก็โดนขู่ ความเถื่อนของสมัยก่อนคือคนเป็นสหภาพฯ มีสิทธิถูกฆ่าได้ สมัยนั้นรังสิตยังเป็นป่าทุ่ง ไม่เจริญเหมือนตอนนี้ พี่คนที่พาไปเลยกลัวและลาออกจากงาน
.
ช่วงต้นปี 2531 เราได้รับคำปรึกษาเรื่องการเรียกร้องเกี่ยวกับค่าโอที เลยแอบแจกใบปลิวแถลงการณ์เรื่องนี้หน้าจักรเย็บผ้าทุกตัวเพื่อบอกว่าเราทุกคนถูกโกง ตามกฎหมายแล้ว นายจ้างต้องให้โอทีเราชั่วโมงละ 15 บาท หลังจากนั้นนายจ้างยอมขึ้นค่าโอทีเป็น 10 บาท คนก็สนใจมากว่า เห้ย ใครทำว่ะ? แต่เมื่อก่อนพี่เป็นคนไม่ค่อยพูด น้องอีกคนก็ขี้อาย เงียบๆ คนเลยคิดไม่ถึงว่าเราทำ
.
หลังจากนั้นก็เกิดกลุ่มใต้ดินเล็กๆ ที่จัดตั้งให้เกิดสหภาพแรงงานในโรงงาน เราเลยได้ไปสัมมนาเพื่อ เรียนรู้เรื่องสหภาพแรงงาน เรียนรู้เรื่องมาร์กซิสม์ ซึ่งแรกๆ ก็ไม่เข้าใจหรอก แต่พอเรียนซ้ำๆ มันก็เห็นประโยชน์ มันช่วยทำลายความเชื่อบางอย่างที่ฝังหัวมานาน เช่น ครอบครัวพี่ทั้งบ้านกลัวผีมาก นักอบรมก็อธิบายว่าการเห็นผีมันเกิดขึ้นได้ยังไง สมองเราทำงานยังไง พอได้ฟังแค่คืนเดียวก็หายกลัวเรื่องผีจนถึงทุกวันนี้ หลังจากนั้นเลยเลิกเชื่อเรื่องงมงาย เรื่องเพ้อฝัน แต่เชื่อแต่อะไรที่พิสูจน์ได้ อะไรที่เป็นวิทยาศาสตร์ พี่ก็ใช้เวลาทำกลุ่มลับอยู่ 2 ปี เพื่อลับคมทางความคิดและรวมกลุ่มคนงานในโรงงานซึ่งทำให้ชีวิตพี่เปลี่ยนไปเลย
.
พอพี่อายุครบ 20 ปี พี่ก็ตั้งสหภาพแรงงานได้ตามกฎหมาย พี่เริ่มเห็นว่าคนในโรงงานน่าจะเอาด้วยก็ตั้งสหภาพแรงงานเลย เราก็คิดว่าทันทีที่เปิดรับสมัครคนคงจะกรูมาเต็มไปหมด แต่ไม่ใช่เลย เพราะสังคมโรงงานชายเป็นใหญ่มาก ทุกคนต้องกลับไปถามสามีว่าจะยอมให้เป็นสมาชิกสหภาพฯไหม ถ้าสามีไม่ให้สมัคร ก็สมัครไม่ได้ เขากลัวจะเป็นพวกหัวรุนแรง กลัวจะมีปัญหากับโรงงาน เราก็ต้องใช้เวลาอีก 4 ปี เพื่อทำงานจัดตั้งหนักมากๆ คือไปกินไปนอนกับเขาเลย ไปสอนหนังสือให้คนงานที่อ่านเขียนไม่ได้ มีอะไรช่วยกัน ไปหาบ่อยๆ จนสนิทกับครอบครัวเขา อาศัยความสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดแบบนี้ สุดท้ายให้ภรรยามาเป็นสมาชิกและกรรมการสหภาพแรงงานได้
.
แรกๆ ที่ทำก็โดดเดี่ยว แต่ยิ่งทำยิ่งรู้สึกว่ามีพี่น้องที่ไม่ทิ้งเรา อย่างช่วงหนึ่งหลังรัฐประหาร พี่ไปให้สัมภาษณ์เกี่ยวกับเรื่องแรงงานและการเมือง สันติบาลนอกเครื่องแบบก็มาเฝ้าและมีข่าวว่าเราอาจถูกนายจ้างแจ้งความ พี่คนหนึ่งพูดขึ้นมาว่าไม่ต้องห่วงนะ ถ้าถูกจับขึ้นมา หลังเลิกงานจะไปเฝ้าที่โรงพักทุกวัน เราเลยรู้สึกไม่กลัว เพราะเราไม่ได้สู้อยู่คนเดียว รู้สึกถึงความเข้มแข็งของพี่น้องแรงงานในโรงงานที่เอากับเราด้วย ถือเป็นช่วงเวลาที่พี่เริ่มผ่อนคลาย ยิ้มได้มากขึ้น มีเพื่อนมากขึ้นทั้งจากการเรียนในมหา’ลัย จากคนงานวัยเดียวกัน สังสรรค์ กินเหล้า เล่นบทเพลงจากป่าซึ่งเป็นบทเพลงเพื่อชีวิตในยุคนั้น”